Liên hệ

Nền Kinh Tế Vụ Lợi Đang Hủy Diệt Marketing và Người Làm Nghề

Nền Kinh Tế Vụ Lợi Đang Hủy Diệt Marketing và Người Làm Nghề









Khi nền kinh tế vụ lợi giết chết cả ngành Marketing lẫn Marketer

Khi nền kinh tế vụ lợi giết chết cả ngành Marketing lẫn Marketer

Trong hơn 10 năm làm nghề Marketing, tôi đã chứng kiến cách ngành này từ những giá trị nhân văn tiến hóa thành một cỗ máy được tối ưu hoá vì chỉ số, nhưng lại đánh đổi niềm tin và sự bền vững. Câu chuyện dưới đây cho thấy tại sao chúng ta đang bước vào một giai đoạn khủng hoảng – không chỉ về chiến lược mà còn là nhân sinh quan của những người làm nghề.

Cuộc sống hiện đại – Chiếc bẫy giăng đầy ẩn ý thao túng

Hãy tưởng tượng bạn vừa mất 49 đô để đậu xe gần sân Yankee (Mỹ), và một anh giữ xe ghé vào cửa sổ bảo bạn: “Bo thêm đi, tôi sẽ cho bạn đậu gần cổng ra.” Bạn chợt nhận ra: mình đã trả tiền cho một dịch vụ, nhưng lại bị lôi vào một cuộc thương lượng chẳng mấy thiện cảm.

Đó không phải tình huống cá biệt. Đó là biểu tượng của xã hội ngày nay và cũng chính là hình ảnh thu nhỏ của Marketing hiện đại – khi mọi trải nghiệm được thiết kế để rút dần giá trị thay vì tạo ra giá trị thật.

“Grift Economy” – Nền kinh tế vụ lợi và trò chơi đánh tráo giá trị

Chúng ta đang sống trong một nền kinh tế mà điểm thưởng, phụ phí, và các chiêu trò upsell thay thế hoàn toàn cho giá trị cốt lõi. Trải nghiệm của khách hàng giờ đây chẳng khác nào một mê cung lừa lọc được đóng gói khéo léo sau các gói đăng ký trả phí, “cá nhân hoá” gượng ép, và sự khan hiếm được lập trình giả tạo.

Theo Nicole – chủ kênh YouTube “According to Nicole”, khi doanh nghiệp không còn vấn đề thật để giải quyết, họ bắt đầu “sáng tạo” ra nỗi đau mới – và bán lại chính giải pháp đó cho ta. Tồi tệ hơn, hệ thống ấy khiến tất cả tin rằng đó là điều bình thường.

Cuộc khủng hoảng đạo đức của Marketing

Người tiêu dùng không ghét Marketing. Họ chỉ đang chán ghét việc bị thao túng. Các chiến dịch được phủ lên lớp sơn “hiểu khách hàng”, nhưng thực chất lại dùng sự khẩn cấp giả tạo để chốt đơn.

Red Lobster không thất bại vì thiếu hải sản ngon. Họ sụp đổ vì bị tư bản tài chính rút ruột tài sản, rồi giao cho bộ phận Marketing chạy những chiến dịch như Endless Shrimp để vá lại lòng tin – vốn đã lung lay từ cốt lõi.

Marketer đang kiệt quệ vì chính nghề mình yêu

  • 55% marketer báo cáo bị burnout (Marketing Week, 2023).
  • 1 trong 4 người đã rời ngành (Stacked Marketer).
  • Tăng ca, tắt thông báo, “vắng mặt” tạm thời – chỉ để quay lại với áp lực dồn nén hơn.

Nguyên nhân không nằm ở khối lượng công việc. Mà là cú sốc đạo đức hàng ngày: hôm nay nói về “chân thành” – ngày mai chạy quảng cáo click bait. Hệ thống hiện tại không thưởng cho sự cẩn trọng – mà chỉ tán dương tốc độ và lượt chuyển đổi.

Ad fraud và “nút ảo” của Dashboard

Chuyên gia Augustine Fou từng đặt câu hỏi đáng nhớ: “Nếu tắt quảng cáo mà doanh số không lao dốc, thì bạn đã mua cái gì?”

Dự kiến đến 2028, gian lận quảng cáo số sẽ khiến toàn cầu thất thoát 172 tỷ USD – phần lớn là do lượt nhấp ảo, impressions giả và dữ liệu sai lệch.

Rõ ràng dashboard thường bị thổi phồng – nhưng ai cũng nhắm mắt cho qua để tránh bị “mất mặt”. Một chu kỳ bất ổn được tái sinh mỗi ngày – khiến chúng ta xây toàn bộ hệ sinh thái marketing trên nền móng không đáng tin cậy.

Dữ liệu sai = Quyết định sai

  • Doanh nghiệp Mỹ mất trung bình 15 triệu USD mỗi năm vì dữ liệu kém chất lượng (Gartner).
  • Ước tính nền kinh tế Mỹ thiệt hại tới 3.1 nghìn tỷ USD/năm (IBM).
  • Chuyên viên dữ liệu lãng phí hơn 50% thời gian để “làm sạch” dữ liệu (IDC).

Vấn đề không chỉ là dữ liệu “rác” – đó là việc chúng ta dùng rác để huấn luyện AI, xây quyết định kinh doanh, dựng persona, và cá nhân hoá nội dung “hợp lý hoá” mánh khóe.

Sự sụp đổ lớn hơn: nền móng của tầng lớp trung lưu

Marketing không đơn độc trong cuộc khủng hoảng. Sự tụt dốc của tầng lớp lao động sáng tạo là hệ quả của các mô hình kinh tế thao túng:

  • Lợi nhuận cổ đông được ưu tiên hơn tăng lương.
  • Phúc lợi biến mất, bảo hiểm phụ thuộc vào việc làm.
  • Sáng tạo trở thành công việc tự do trá hình.

Marketing giờ đây không còn là công cụ kết nối khách hàng – mà là phương tiện để sinh tồn trong một hệ thống mà mọi thứ đã bị thương mại hoá: từ lòng trung thành đến niềm tin.

Chạm đến ranh giới: Khai thác hay Cải thiện?

  • Marketing khai thác: Dựa vào thao túng tâm lý, đẩy người dùng ra quyết định nhanh, tạo lệ thuộc và đo đếm theo hành vi tức thời.
  • Marketing cải thiện: Tôn trọng dữ liệu, thời gian và tâm trí người dùng. Tạo ra giá trị dài hạn, xây dựng niềm tin thay vì gây nghiện dopamine.

Lối đi an toàn và bền vững chỉ có thể là hướng thứ hai.

Giải pháp: Quyền làm chủ dữ liệu – bắt đầu từ gốc

Bản chất mỗi cuộc cách mạng trong Marketing đều bắt đầu từ cách chúng ta đối xử với dữ liệu. Giải pháp khả thi lúc này là: Data Agency – nơi cá nhân sở hữu dữ liệu của họ, không phải nền tảng hay công ty.

  • Đòi hỏi sự đồng thuận trước khi thu thập dữ liệu.
  • Chia sẻ giá trị tạo ra – không chỉ trích xuất.
  • Dùng dữ liệu sạch, minh bạch để huấn luyện công nghệ AI.

Nhiều tổ chức đang bắt đầu thay đổi, dẫn đầu là Marketing Accountability Council (MAC) – xây dựng nền tảng dữ liệu đạo đức như:

  • Daginty: nơi cá nhân quản lý và kiếm tiền từ dữ liệu của chính mình.
  • Tool Stack: bộ công cụ dành cho marketer làm nghề với đạo đức.
  • Liên minh bền vững: nơi tin rằng không cần hy sinh đạo đức để tăng doanh thu.

Làm gì tiếp theo?

Với từng marketer: Hãy xem lại chiếc phễu của bạn. Nếu niềm tin không nằm trong đó, lợi nhuận lâu dài cũng sẽ biến mất.

Với lãnh đạo: H