“Nền kinh tế lừa lọc” đang giết chết cả ngành Marketing lẫn Marketer như thế nào?

Khi bạn bước vào một trận đấu Yankees vs. Red Sox mùa hè tại Bronx, bạn đã trả $49 để đỗ xe, nhưng rồi bị nhân viên gợi ý “bo để được gần lối ra”. Đây không chỉ là câu chuyện về sự bất tiện — nó phản ánh hoàn hảo chính cách vận hành của marketing hiện đại: Trả tiền một lần không đủ. Hệ thống luôn tạo thêm giá trị giả để buộc bạn chi thêm.

Chúng ta đang sống trong “nền kinh tế lừa lọc” (Grift Economy)

Marketing hiện đại không còn giữ vai trò tạo giá trị, mà biến thành trò chơi đánh lừa. Người tiêu dùng bị dẫn dắt qua mê cung upsell, phí ẩn và ưu đãi giả. Giá trị thật trở nên xa vời.

Các hiện tượng như:

• Ghế sưởi xe ô tô phải đăng ký thuê bao mới dùng được
• Phiếu tip xuất hiện ở tự thanh toán
• Sự khan hiếm giả tạo trong chiến dịch dưới danh nghĩa “chỉ còn 1 sản phẩm”
• Các chiến dịch cá nhân hóa thực chất là giám sát hành vi người dùng

Cho thấy marketer đang bỏ xa nhiệm vụ thực sự là giải quyết vấn đề của khách hàng.

Khi chiến dịch là lớp son cho sự đổ vỡ

Red Lobster không sụp đổ vì khách hàng quay lưng, mà vì các nhà đầu tư lột xác thương hiệu để tối đa hóa lợi nhuận. Marketing được kêu gọi ra “cứu giá trị” bằng khẩu hiệu như “Endless Shrimp” – nhưng thực ra chỉ là lớp trang điểm che giấu thực trạng.

Marketing giờ đây không còn là tiếng nói đại diện khách hàng. Nó trở thành công cụ tô màu cho cái xác đã bị hút cạn tài nguyên.

Không chỉ khách hàng mệt mỏi — marketer cũng đang kiệt sức

• 55% marketer báo cáo đang bị burnout (nguồn: Marketing Week, 2023)
• 1 trong 4 người đã từ bỏ nghề (nguồn: Stacked Marketer)
• Dù nghỉ phép, họ về lại cũng đối mặt với áp lực như cũ — chỉ là bị trì hoãn

Không phải vì khối lượng công việc quá tải, mà là xung đột đạo đức: phải làm những hành động đi ngược với giá trị cá nhân. Nghịch lý “giả tạo cảm xúc đồng cảm nhưng nội dung lại thao túng đặt hàng” bào mòn năng lượng từng ngày.

Chi tiêu quảng cáo đang rơi vào hố đen gian lận

Như Tiến sĩ Augustine Fou đã từng nói: “Nếu loại bỏ quảng cáo mà doanh số không giảm, thì thực sự bạn đã bỏ tiền cho điều gì?”

Dự báo ad fraud toàn cầu sẽ làm thất thoát đến 172 tỷ USD từ nay đến năm 2028 (theo Fraud Blocker). Các click ảo, hiển thị giả… khiến bảng dashboard nhìn rực rỡ nhưng không phản ánh kết quả thực.

Điều nghiêm trọng hơn — marketer biết điều này, nhưng im lặng để vòng quay vẫn tiếp tục.

Dữ liệu khuyết tật và hệ quả nguy hiểm khi dựa vào nó

• Gartner: Dữ liệu sai khiến doanh nghiệp Mỹ mất trung bình 15 triệu USD/năm
• IBM: Nền kinh tế Mỹ tổn thất 3,1 nghìn tỷ USD mỗi năm vì dữ liệu tồi
• IDC: Các chuyên gia dữ liệu dành 50% thời gian chỉ để dọn dẹp dữ liệu

Chúng ta đang xây dựng chiến lược, AI và report trên nền cát – khi dữ liệu gốc đã sai lệch.

Marketing sụp đổ song hành với sự sụp đổ của tầng lớp trung lưu

Marketing từng là công cụ phát triển thương hiệu. Giờ đây, nó bị biến thành công cụ sinh tồn trong môi trường mà:

• Lợi nhuận cổ đông quan trọng hơn mức lương nhân viên
• Phúc lợi biến mất, việc làm sáng tạo bị “tự do hóa” bằng các hợp đồng ngắn hạn
• Mọi nền tảng đều tận dụng dữ liệu khách hàng như mỏ vàng khai thác không giới hạn

Chiến dịch ngày nay cố biến “người tiêu dùng” thành “nguồn khai thác”, thay vì đối tác cùng phát triển.

Marketing trích xuất vs Marketing nâng cao – bạn chọn hướng nào?

• Marketing trích xuất: tạo sự phụ thuộc, sử dụng tâm lý thao túng để bán hàng nhanh, không quan tâm đến kết quả dài hạn.
• Marketing nâng cao: tôn trọng thời gian người dùng, cung cấp thông tin hữu ích, xây dựng niềm tin lâu dài và giá trị thực sự.

Khi lòng tin đã bị mài mòn, chỉ có Marketing nâng cao mới tạo ra thương hiệu bền vững.

“Data Agency” – Tầm nhìn mới cho tiếp thị bền vững

Đã đến lúc thiết lập lại nền móng: Dữ liệu. Chúng ta cần chuyển từ giám sát sang cho phép, từ lấy đến chia sẻ.

Khái niệm Data Agency – quyền kiểm soát dữ liệu nên thuộc về người dùng, không phải nền tảng.

Điều này bao gồm:

• Luôn xin phép trước khi theo dõi
• Chia sẻ lợi ích rõ ràng nếu sử dụng dữ liệu
• Dữ liệu sạch và được đồng thuận là nguyên liệu xây dựng AI, chiến lược bền vững

Marketing Accountability Council (MAC) đang đi đầu trong sứ mệnh này, với các công cụ và tiêu chuẩn minh bạch dành cho marketer hiện đại.

Giải pháp nằm chính ở marketer

Dành cho marketer: Hãy tự soi lại funnel của bạn. Nếu nó không đặt lòng tin ở trung tâm, bạn đang xây tòa nhà trên cát.

Dành cho quản lý: Thay vì thúc deadline, hãy đặt ra câu hỏi tốt hơn. Thiết lập lại định nghĩa “thành công”.

Dành cho thương hiệu: Loại bỏ theo dõi ẩn danh. Thu thập dữ liệu minh bạch. Đặt sự tôn trọng khách hàng lên trước ROI ngắn hạn.

Lời kết: Đã đến lúc viết lại ngành tiếp thị

Marketing không cần phải là trò lừa lọc. Chúng ta có thể làm tốt hơn — xây dựng thương hiệu dựa trên giá trị thực, xứng đáng với lòng tin khách hàng.

Có rất nhiều thứ trong hệ thống hiện tại mà chúng ta không thể kiểm soát. Nhưng cách chúng ta lựa chọn hành nghề — là điều chúng ta hoàn toàn làm chủ.

Giờ là lúc viết lại marketing — theo cách mà bạn có thể tự hào khi nhìn lại.