Kinh tế mồi chài: Khi marketing đánh mất niềm tin và giá trị thật
Chúng ta đang sống trong một thời đại kỳ lạ: nơi mọi hoạt động tiếp thị đều khiến người tiêu dùng cảm thấy… bị lừa. Chuyện không đơn giản chỉ là những phí ẩn, dịch vụ bổ sung vô lý hay quảng cáo lấp lánh dụ dỗ — mà là một hệ thống đã được thiết kế để lấy nhiều hơn là cho.
Marketing đã đi quá xa?
Thành thật mà nói, tôi đã làm marketing hơn 10 năm. Tôi yêu ngành này vì nó từng là nghệ thuật kể chuyện, kết nối, đồng cảm với khách hàng để tạo ra giá trị bền vững. Nhưng những năm gần đây, điều đó đang thay đổi — và không phải theo hướng tích cực.
Còn nhớ cách đây chưa lâu, bạn mua một sản phẩm là xong. Giờ thì sao? Mua xe nhưng muốn có ghế sưởi thì phải trả thêm tiền theo gói thuê bao. Tự “check-in” ở cửa hàng cũng bị nhắc nhở bo thêm tiền. Mọi góc độ tiêu dùng đều bị dựng thành ma trận upsell, cross-sell, và phí ẩn. Đây không còn là tiếp thị, mà là mồi chài có chiến lược.
Khi chúng ta bán giải pháp cho vấn đề do chính mình tạo ra
Marketing hiện đại đang mắc một nghịch lý: tạo ra nhu cầu giả rồi bán giải pháp kèm theo. Nicole – một YouTuber nổi tiếng người Mỹ từng nói: “Khi doanh nghiệp không còn biết giải quyết vấn đề gì, họ bắt đầu tự tạo ra chúng, rồi thu phí để ‘giúp đỡ’ bạn”. Và tôi phải đồng ý với cô ấy.
Điều này đang phá vỡ mối liên kết giữa thương hiệu và niềm tin – tài sản quý giá nhất trong marketing.
Đằng sau sân khấu: marketer cũng là nạn nhân
Không chỉ người tiêu dùng mệt mỏi, bản thân chúng tôi – những người làm nghề – cũng đang kiệt sức. Báo cáo của Marketing Week cho biết 55% marketer bị burnout trong năm 2023. Tệ hơn, 1/4 đã rời bỏ ngành vì cảm thấy mình trở thành công cụ cho hệ thống thao túng thay vì là người tạo ra giá trị thật.
Khối lượng công việc không phải vấn đề chính. Áp lực đạo đức mới là thứ giết chết nhiệt huyết: Chúng tôi vừa được yêu cầu “hiểu khách”, vừa phải chạy các chiến dịch thổi phồng, đánh vào cảm xúc, vẽ ra sự khan hiếm để ép người dùng ra quyết định trong vài giây ngắn ngủi.
Niềm tin bị rút cạn bởi dữ liệu và quảng cáo giả
Một trong những trụ cột xây dựng niềm tin thương hiệu là tính minh bạch. Thế nhưng, thế giới quảng cáo số hiện nay lại đầy rẫy gian lận và sai lệch:
- Ad fraud được dự đoán gây thiệt hại đến 172 tỷ USD cho ngành vào năm 2028 (theo Juniper Research).
- 90% dashboard quảng cáo hiện nay bị làm đẹp, dữ liệu gắn mác “ngon” nhưng toàn là rác.
- Các công cụ AI đang học từ dữ liệu sai lệch, dẫn đến quyết định tiếp thị cũng lệch lạc.
Nếu hôm nay bạn tắt quảng cáo mà doanh số không tụt, thì xin hỏi: những gì bạn chi ra lâu nay là thật, hay chỉ là ảo giác?
Marketing và sự phân hóa giai cấp trong thời đại số
Sự thật buồn là: marketing ngày nay không chỉ giúp doanh nghiệp phát triển, mà đã trở thành công cụ sinh tồn trong một nền kinh tế tan rã. Khi lương không tăng, phúc lợi biến mất, nhà ở trở thành khoản đầu tư, không gian sáng tạo trở thành công việc freelance bị bóc lột — thì các chiến dịch tiếp thị cũng buộc phải bán niềm hy vọng, sự khác biệt, hay “giấc mơ” dễ mua… chỉ để người dùng bấm “mua ngay”.
Chúng ta chọn làm marketing khác biệt, hay tiếp tục góp phần làm xói mòn niềm tin?
Đã đến lúc dân marketing tự hỏi mình: Tôi muốn làm tiếp thị kiểu nào?
- Marketing khai thác (extraction): ép buộc hành vi, thao túng cảm xúc, lợi dụng dữ liệu mà không cần sự đồng ý, và tối ưu để giao dịch – bất chấp hậu quả lâu dài.
- Marketing nâng tầm (enhancement): tôn trọng khách hàng, minh bạch, trao giá trị và thời gian, giúp họ thông minh hơn, độc lập hơn, và chọn bạn vì tin tưởng – không vì bị dụ dỗ.
Ngay giữa giai đoạn hỗn loạn, chỉ có một con đường đáng để theo đuổi là: xây nền tảng đạo đức. Và trước khi có thể xây dựng những trải nghiệm khách hàng tuyệt vời, chúng ta cần dọn dẹp lại cái “kho dữ liệu hỗn loạn” mà mình đang phụ thuộc.
Giải pháp: xây dựng quyền dữ liệu và trách nhiệm marketing
Data agency (quyền kiểm soát dữ liệu) là câu trả lời. Người dùng phải được lựa chọn chia sẻ, được biết dữ liệu của mình được sử dụng như thế nào và nhận giá trị khi dữ liệu ấy được sử dụng.
- Hỏi người dùng trước khi theo dõi hành vi.
- Trả lại giá trị cho người dùng khi sử dụng dữ liệu của họ.
- Sử dụng dữ liệu sạch, đồng thuận, không lấy trộm hay phân tích từ nguồn mờ ám.
Các tổ chức như Marketing Accountability Council (MAC) đang dẫn đầu hành trình này với những nền tảng như Daginty – nơi người dùng làm chủ dữ liệu và chọn doanh nghiệp muốn tương tác. Song song đó, các công cụ dành cho marketer đạo đức cũng đang được phát triển.
Chúng ta có thể làm lại từ đầu – nhưng lần này “làm đúng”
Không ai muốn rời bỏ ngành marketing. Nhưng để tiếp tục, chúng ta phải thay đổi. Hãy quay về những điều cơ bản:
- Đặt TRUST (niềm tin) làm trung tâm mọi chiến lược.
- Tiếp thị bằng sự chân thành và giá trị thật.
- Thiết kế hành trình khách hàng như một trải nghiệm nâng cấp, không phải chiếc bẫy tâm lý.
Marketing không nên là công cụ khai thác, mà phải là nền tảng nâng đỡ. Đã đến lúc ngành của chúng ta được xây dựng lại bằng giá trị, không phải bằng click ảo.
Chúng ta đã biết sai ở đâu. Giờ là lúc viết lại ngành này một cách đúng đắn.
—————
𝐌𝐆𝐎 – 𝐌𝐚𝐤𝐞 𝐝𝐢𝐟𝐟𝐢𝐫𝐞𝐧𝐭 𝐑𝐚𝐢𝐬𝐞 𝐯𝐚𝐥𝐮𝐞
🌐 Website: https://mgo.vn/
☎️ Hotline: 081.318.3333
📧 Email:
Liên kết
