Kinh Tế Móc Túi Đang Tàn Phá Marketing – Giải Pháp Nào Bền Vững?

Kinh tế móc túi đang giết chết ngành Marketing – Và đây là cách chúng ta có thể cứu nó

Trong hơn 10 năm làm marketing và tiếp xúc với hàng trăm doanh nghiệp, tôi thấy một xu hướng đang diễn ra ngày càng rõ ràng: marketing hiện đại đang chuyển từ việc tạo giá trị sang việc khai thác giá trị bằng mọi giá. Và hậu quả là niềm tin, hiệu suất công việc và sự bền vững đều đang suy giảm nhanh chóng.

Marketing không còn là cầu nối – mà trở thành cái bẫy

Một ví dụ nhỏ nhưng điển hình: bạn vào sân vận động, đã trả phí đậu xe 49 đô. Nhưng nhân viên đòi thêm tiền tip để có chỗ đỗ “gần cửa ra”. Không sai luật, nhưng cảm giác rõ ràng bị ép. Đó cũng chính là cảm giác khách hàng ngày nay gặp phải trước hàng loạt chiêu trò tiếp thị – mua gói chính rồi bị “gạ” mua thêm add-on, bị dụ nâng cấp, bị dọa sẽ “mất cơ hội” nếu không hành động ngay.

Marketing không chỉ phản ánh xu hướng xã hội mà còn được dùng như công cụ khiến người dùng rơi vào một vòng lặp tiêu thụ mang tính ép buộc – điều được gọi là “grift economy” – kinh tế dựa trên sự móc túi khéo léo”.

“Khi doanh nghiệp hết vấn đề thật để giải quyết, họ tạo ra vấn đề giả rồi bán giải pháp cho bạn”

Trong video “Why Everything Feels Like a Scam”, Nicole – một Youtuber phi marketing – đã mô tả rất sát về xã hội hiện đại mà marketing là “trợ thủ đắc lực” trong việc tung hỏa mù:

Ghế sưởi xe hơi bị khóa, phải trả thêm phí unlock.
Hộp thanh toán tự động cũng bắt bạn tip.
Khách sạn giả vờ hết phòng rẻ dù thực tế không phải.
Điện thoại mới ra mỗi năm, trong khi đồ cũ vẫn tốt.
Cá nhân hóa chỉ là lớp ngụy trang của giám sát dữ liệu.

Điều đáng nói, đây không phải lỗi hệ thống. Bản thân hệ thống marketing hiện tại đã được xây dựng để khai thác thay vì phục vụ.

Marketing giờ đây giống như lớp trang điểm trên… xác sống

Nếu nhìn vào những vụ thất bại kinh điển như Red Lobster, người ta dễ đổ lỗi cho xu hướng thị trường. Nhưng thực tế là các tập đoàn đầu tư chèn ép tài chính, rồi giao cho marketing nhiệm vụ che giấu sự mục ruỗng bằng các chiến dịch như “Endless Shrimp”.

Marketing từ chỗ đại diện cho tiếng nói khách hàng, giờ đã trở thành lớp mỹ phẩm tô vẽ cho những chiến lược và mô hình kinh doanh không mang lại giá trị thực.

Khi marketers cũng là nạn nhân

Làm trong ngành này tôi chứng kiến burnout xảy ra không vì công việc quá nặng, mà vì mâu thuẫn đạo đức nội tại giữa việc hướng đến sự đồng cảm nhưng lại triển khai các chiến dịch gây áp lực, làm mất lòng tin khách hàng.

55% marketers bị burnout theo báo cáo năm 2023.
1/4 đã rời bỏ hoàn toàn ngành này.
Email, báo cáo vẫn dày đặc ngay cả khi nghỉ phép.

Marketing hiện tại không ghi nhận sự tiết chế, chỉ khuyến khích tốc độ. Và tốc độ đó đang đẩy cả ngành vào lối cụt.

Sự thật về quảng cáo hiển thị – nếu tắt quảng cáo mà không ảnh hưởng doanh số thì… mua để làm gì?

Tiến sĩ Augustine Fou – chuyên gia hàng đầu về ad fraud đặt câu hỏi thẳng thắn: Nếu bạn tắt quảng cáo mà doanh số vẫn không giảm, thì bạn thực sự đã mua cái gì?

Vấn đề không nằm ở công cụ hay kỹ thuật, mà nằm ở sự giả tạo của các số liệu hiển thị, click ảo và lượt xem tự động – được khai thác bởi quảng cáo gian lận, dự kiến lên đến 172 tỷ USD thiệt hại toàn cầu vào năm 2028.

Dữ liệu sai lệch – căn bệnh nền của quyết định tồi

Marketing hiện đại phụ thuộc dữ liệu, nhưng dữ liệu lại nhiễu loạn và không đáng tin:

Doanh nghiệp Mỹ mất 15 triệu USD/năm vì chất lượng dữ liệu kém (Nguồn: Gartner).
3.1 ngàn tỷ USD/năm thiệt hại do dữ liệu sai (Nguồn: IBM).
50% thời gian của chuyên viên dữ liệu dùng để làm sạch thay vì phân tích (Nguồn: IDC).

Mối nguy lớn hơn: dữ liệu rác này đang trở thành nguyên liệu “nuôi” AI thế hệ mới, tức là chúng ta đang đào tạo các quyết định tương lai dựa trên dối trá hiện tại.

Sự sụp đổ kép của marketing và tầng lớp trung lưu

Rất giống với sự tụt dốc của tầng lớp lao động cổ trắng, marketing chuyển từ vai trò tạo giá trị sang làm công cụ sinh tồn. Không còn ai dạy marketing vì đam mê – người ta dạy nó để sống sót.

Lương stagnation, nhưng lợi nhuận doanh nghiệp tăng.
Có việc nhưng không còn bảo hiểm, phúc lợi.
Ngành sáng tạo bị “gig hóa”: không ổn định và dễ mất việc.

Marketing không nên là công cụ móc túi. Nó phải trở lại đúng nghĩa: là nâng tầm trải nghiệm và tạo ra tin tưởng dài hạn.

Marketing theo hướng khai thác vs hướng nâng cấp – chọn bên nào?

Marketing khai thác: Ép hành động, đánh vào tâm lý, thúc đẩy hành vi không lành mạnh, chủ yếu để bán nhanh, không cần kết quả thật.
Marketing nâng cấp: Tôn trọng dữ liệu cá nhân, nâng cao hiểu biết khách hàng, đầu tư dài hạn và bền vững.

Chỉ marketing theo hướng nâng cấp mới còn chỗ đứng và tương lai trong thế giới đầy hoài nghi hôm nay.